سنگ کلیه (kidney stones)

علائم سنگ کلیه 

سنگ کلیه به جسمی سخت که از مواد شیمیایی موجود در ادرار ساخته میشه گفته میشه. چهار نوع سنگ کلیه وجود داره: اگزالات کلسیم، اسید اوریک، استروویت و سیستین.

 ممکنه سنگ کلیه با سنگ شکنی موج شوک، یورتروسکوپی ، نفرولیتومی از راه پوست یا نفرولیتوتریپسی درمان بشه.

علامت های شایع مثه درد شدید در ناحیه کمر، خون در ادرار، حالت تهوع، استفراغ، تب و لرز، یا ادراری که بوی بد یا کدر به نظر می‌رسه.

ادرار دارای مواد زائد مختلفی هس در اون حل شده. هنگامی که مقدار زیادی مواد زائد در مایع کم وجود داره، کریستال ها شروع به تشکیل می کنن.

کریستال ها عناصر دیگه رو جذب می کنن و به هم می پیوندن تا جامدی رو تشکیل بدن که بزرگتر میشه مگه اینکه با ادرار از بدن خارج شه.

اغلب این مواد شیمیایی توسط کلیه از طریق ادرار دفع میشه. در بیشتر افراد، نوشیدن مایع کافی باعث شست و شوی اونا میشه یا سایر مواد شیمیایی موجود در ادرار از تشکیل سنگ جلوگیری می کنه.

مواد شیمیایی تشکیل دهنده سنگ عبارتند از کلسیم، اگزالات، اورات، سیستین، گزانتین و فسفات.

پس از تشکیل، سنگ ممکنه در کلیه بمونه یا از طریق مجاری ادراری به داخل حالب حرکت کنه. گاهی اوقات، سنگ های ریز در ادرار بدون ایجاد درد زیاد از بدن خارج میشن.

اما سنگ هایی که حرکت نمی کنن ممکنه باعث پشتیبان ادرار در کلیه، حالب، مثانه یا مجرای ادرار شه. این همون چیزی هس که باعث درد میشه.

علل ایجاد سنگ کلیه

دلایل احتمالی عبارتند از نوشیدن آب کم، ورزش (زیاد یا خیلی کم)، چاقی، جراحی کاهش وزن، یا خوردن غذای حاوی نمک یا شکر زیاد. عفونت و سابقه خانوادگی ممکنه در برخی افراد مهم باشه.

خوردن بیش از حد فروکتوز با افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه مرتبط هس. فروکتوز رو میشه در شکر سفره و شربت ذرت با فروکتوز بالا یافت.

روش های تشخیص سنگ کلیه

تشخیص سنگ کلیه با تاریخچه پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایشات تصویربرداری شروع میشه. پزشکان شما می خوان اندازه و شکل دقیق سنگ کلیه رو بدونن.

میشه یه سی تی اسکن با وضوح بالا از کلیه ها به سمت مثانه یا یک عکس اشعه ایکس به نام "اشعه ایکس KUB" (اشعه ایکس کلیه- حالب- مثانه) انجام شه که اندازه سنگ رو نشون میده.

موقعیت اون رادیوگرافی KUB اغلب توسط جراحان به دست میاد تا مشخص شه که آیا سنگ برای درمان با موج شوک مناسب هس یا نه. 

در برخی افراد، پزشکان پیلوگرام داخل وریدی یا lVP، نوع خاصی از اشعه ایکس از سیستم ادراری رو که پس از تزریق رنگ گرفته میشه، تجویز می‌کنن.

سپس پزشک شما تصمیم می گیره که چگونه سنگ تون و درمان کنه. سلامت کلیه های شما با آزمایش خون و آزمایش ادرار ارزیابی میشه. سلامت کلی شما و اندازه و محل سنگ شما در نظر گرفته میشه.

سپس، پزشک شما علت سنگ رو پیدا می کنه. سنگ پس از خارج شدن از بدن شما آنالیز میشه و پزشک خون شما رو از نظر کلسیم، فسفر و اسید اوریک آزمایش می کنه.

همچنین ممکنه پزشک از شما بخواد که ادرار تون و به مدت 24 ساعت برای آزمایش کلسیم و اسید اوریک جمع آوری کنین.

راه های پیشگیری از سنگ کلیه

نوشیدن مایعات کافی کمک می کنه ادرار شما با مواد زائد کمتر متمرکز شه. ادرار تیره‌تر غلیظ‌تره، بنابراین ادرار شما باید به رنگ زرد بسیار روشن باشه تا اگه به خوبی هیدراته هستین، پاک شه.

بیشترین مایعی که می نوشین باید آب باشه. اکثر مردم باید بیش از 12 لیوان آب در روز بنوشد. با یه متخصص مراقبت های بهداشتی در مورد مقدار مناسب آبی که برای شما بهترین سه صحبت کنین.

آب بهتر از نوشابه، نوشیدنی های ورزشی یا قهوه/چای هس. اگه ورزش می کنین یا هوای بیرون گرم هس، باید بیشتر بنوشین. شکر و شربت ذرت با فروکتوز بالا باید به مقادیر کم محدود شه.

میوه ها و سبزیجات بیشتری بخورین که باعث کاهش اسید ادرار میشه. هنگامی که ادرار اسید کمتری داشته باشه، ممکنه سنگ های کمتری شکیل شه.

پروتئین حیوانی ادراری تولید می کنه که دارای اسید بیشتری هس که می تونه خطر ابتلا به سنگ کلیه رو زیاد کنه. باید نمک اضافی رو در رژیم غذایی خود کم کنین.

چه غذاهایی سرشار از نمک هستن؟ اغلب به چیپس سیب زمینی شور و سیب زمینی سرخ کرده فکر می کنن. اینا به ندرت باید خورده بشن.

محصولات دیگه ای هم وجود داره که شور هستن: گوشت ساندویچی، سوپ های کنسرو شده، وعده های غذایی بسته بندی شده و حتی نوشیدنی های ورزشی.

اگه اضافه وزن دارین سعی کنین به وزن طبیعی برسین. اما، رژیم‌های کاهش وزن با پروتئین بالا که شامل مقادیر بالایی از پروتئین حیوانی هس، و همچنین رژیم‌های سخت می‌تونه خطر تشکیل سنگ رو افزایش بده.

شما به پروتئین کافی نیاز دارین، اما باید بخشی از یه رژیم غذایی متعادل باشه. هنگام شروع رژیم کاهش وزن یا هر گونه مداخله غذایی برای کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه، از یه متخصص تغذیه ثبت شده راهنمایی بخواین.

در مورد داشتن سنگ "کلسیمی" گیج نشین. محصولات لبنی دارای کلسیم هستن، اما در واقع از ایجاد سنگ جلوگیری می کنن،چون کلسیم قبل از اینکه وارد کلیه ها شه با اگزالات متصل میشه.

افرادی که کمترین دریافت کلسیم رو در رژیم غذایی دارن، بیشتر در معرض خطر ابتلا به سنگ کلیه هستن. سنگ ها از نمک، مواد زائد پروتئین و پتاسیم تشکیل میشن.

از شایع ترین انواع سنگ کلیه، سنگ اگزالات کلسیمی هس. بیشتر سنگ‌های کلیه زمانی تشکیل میشن که اگزالات، محصول جانبی برخی غذاها، به کلسیم متصل شه، زیرا ادرار توسط کلیه‌ها ساخته میشه.

هر دو اگزالات و کلسیم زمانی که بدن مایعات کافی نداشته باشه و همچنین نمک زیادی داشته باشه زیادتر میشه. بر اساس آزمایش خون و ادرار، پزشک تعیین می کنه که در مورد خاص شما چه نوع تغییراتی در رژیم غذایی لازمه.

سنگ کلیه در کودکان پنج ساله دیده میشه. 

افزایش سنگ کلیه در کودکان در ایالات متحده به عوامل متعددی نسبت داده شده که بیشتر به انتخاب غذا مربوط میشه. دو دلیل مهم، ننوشیدن مایعات کافی و خوردن غذاهای پر نمک هس.

بچه ها باید چیپس سیب زمینی شور و سیب زمینی سرخ کرده کمتر بخورن. غذاهای شور دیگه ای هم وجود داره: گوشت ساندویچی، سوپ های کنسرو شده، وعده های غذایی بسته بندی شده و حتی برخی نوشیدنی های ورزشی.

نوشابه ها و سایر نوشیدنی های شیرین هم اگه حاوی شربت ذرت با فروکتوز بالا باشن، می تونن خطر ابتلا به سنگ رو افزایش بدن.

چگونه میشه از سنگ کلیه در کودکان پیشگیری کرد؟

برای کمک به پیشگیری از سنگ کلیه در آینده، بیاموزید که چه چیزی باعث سنگ کلیه قبلی کودک شده. با این اطلاعات، یه متخصص مراقبت های بهداشتی می تونه تغییراتی رو در عادات غذا خوردن و نوشیدن کودک برای جلوگیری از سنگ کلیه در آینده پیشنهاد کنه.

نوشیدن مایعات

نوشیدن مایعات کافی در روز مهمترین عادت سبک زندگی برای جلوگیری از سنگ کلیه هس. نوشیدن مایعات کافی ادرار رو رقیق نگه می داره و به دفع مواد معدنی که ممکنه بلعث سنگ تشکیل شه کمک می کنه.

اگر کودک آب کافی می‌نوشه، ادرار باید تقریباً شفاف باشه. یک نوجوان باید روزی شش تا هشت لیوان بنوشه. 

نوجوانی که سنگ سیستین داره ممکنه نیاز به نوشیدن بیشتر داشته باشه. کودکان کوچکتر می تونن از راهنمایی های متخصص خود در مورد میزان نوشیدن مایعات پیروی کنن.

اگه کودک به دلیل سایر مشکلات سلامتی مثه بی اختیاری ادرار، تکرر ادرار یا نارسایی کلیه نمی تونه مقدار توصیه شده و بنوشه، با یه متخصص صحبت کنین.

مقدار مایع مورد نیاز هم به سطح فعالیت کودک بستگی داره. کودکان و نوجوانانی که در هوای گرم زندگی می کنن و ورزش می کنن ممکنه به مایعات بیشتری برای جایگزینی مایعات از دست رفته از طریق عرق نیاز داشته باشن.

ممکنه از کودک خواسته شه که طی 24 ساعت ادرار را جمع آوری کنه تا میزان تولید شده در یک روز اندازه گیری شه. اگه مقدار ادرار خیلی کم باشه، ممکنه نیاز به نوشیدن مایعات بیشتری داشته باشه.

گرچه آب بهترین نوشیدنی هس، اما مایعات دیگره ای ماثه نوشیدنی های مرکبات هم ممکنه به جلوگیری از سنگ کلیه کمک کنه. 

آب لیمو و لیموترش حاوی سطوح بسیار بالایی از سیترات هس که مانع از جمع شدن کریستال ها برای تشکیل سنگ کلیه میشه.

نوشیدنی های مرکباتی رو انتخاب کنین که قند کمی دارن تا از دریافت کالری اضافی که می تونه ناسالم باشه، اجتناب کنین.

داروها

بعد از اینکه کودک سنگ کلیه داشت، یه متخصص مراقبت های بهداشتی ممکنه داروهایی رو برای جلوگیری از سنگ کلیه در آینده تجویز کنه. 

این دارو ممکنه برای چند هفته، چند ماه یا بیشتر مورد نیاز باشه، بسته به علت ایجاد اولین سنگ کلیه.

مثلا، برای سنگ استروویت، کودک ممکنه یه آنتی بیوتیک خوراکی رو برای یک تا شش هفته یا احتمالاً بیشتر مصرف کنه. درمان یه دستگاه ادراری با شکل غیر طبیعی نیز ممکنه برای جلوگیری از سنگ‌های استروویت در آینده پیشنهاد شه.

برای سایر انواع سنگ ها، یه متخصص ممکنه یه قرص سیترات پتاسیم رو یک تا سه بار در روز تجویز کنه. یه کودک ممکنه برای ماه ها یا بیشتر به مصرف سیترات پتاسیم ادامه بده تا زمانی که خطر ابتلا به سنگ کلیه از بین بره.

انواع سنگ کلیه و داروهای احتمالی تجویز شده

سنگ های کلسیمی

• سیترات پتاسیم که برای افزایش سطح سیترات در ادرار استفاده میشه.
• دیورتیک های تیازیدی که باعث کاهش کلسیم در ادرار میشن.

سنگ های اسید اوریک

• سیترات پتاسیم
• آلوپورینول که برای درمان سطوح بالای اسید اوریک در بدن استفاده میشن.

سنگ های استروویت

• آنتی بیوتیک ها که داروهای ضد باکتری هستن.

سنگ های سیستین

• سیترات پتاسیم
• D-penicillamine که به حل شدن سیستین در ادرار کمک می کنه.
• مرکاپتوپروپیونیل گلیسین، که به حل شدن سیستین در ادرار کمک می کنه.

قبل از مصرف داروهای سنگ کلیه با یه متخصص در مورد سابقه سلامتی کودک صحبت کنین. برخی از داروهای سنگ کلیه عوارض جانبی جزئی تا جدی دارن.

احتمال بروز عوارض جانبی بیشتر هس هر چه کودک دارو رو بیشتر مصرف کنه و دوز اون بیشتر باشن. در مورد هر گونه عوارض جانبی که با داروی سنگ کلیه رخ میده، به متخصص کودک تون گزارش بدین.

درباره دکتر بهار اشجعی

دکتر بهار اشجعی دارای بورد فوق تخصصی در جراحی کودکان و نوزادان از پزشکان منحصر به فرد و ماهر در زمینه جراحی اطفال و کودکان در تهران هستن.

راه های ارتباط با ما

مطب: تهران ـ انتهای بلوار کشاورز، رو به روی درب شرقی بیمارستان امام خمینی، ساختمان شیشه ای سبز، پلاک ۳۷۰ ساختمان ۴۱۶ طبقه ۳ واحد ۱۹

تلفن:

 ۰۲۱-۴۴۸۰۶۶۶۸

 ۰۲۱-۴۴۸۴۱۸۶۲

بیمارستان کودکان تهران: تقاطع خیابان طالقانی و ولیعصر، روبروی جهاد کشاورزی، پلاک ۴۵۴

بیمارستان لاله شهرک غرب: تهران ، شهرک غرب ، فاز ۵ ، خیابان سیمای ایران ، نبش فلامک جنوبی